قرارداد هوشمند Smart Contract یک کد کامپیوتری است که وظیفه آن ساده کردن بعضی از توافق نامه ها است. این ساده کردن از طریق حذف واسطه انجام می گیرد. به صورت کلی قراردادهای هوشمند و تکنولوژی بلاک چین به یکدیگر مرتبط هستند. این امر از این جهت است که فناوری بلاک چین بستری است برای وجود قراردادهای هوشمند و ارزهای دیجیتال نیز شرایط را مساعدتر می کند. اگر بخواهیم به بیانی ساده قراردادهای هوشمند را تعریف کنیم می توانیم عنوان کنیم که قراردادهای هوشمند پروتکلی هستند جهت تنظیم قراردادها که توسط اطلاعات مربوط به شرایط قرارداد، کلیه اقدامات از پیش تعیین شده در آن را به‌طور خودکار انجام می گیرد.
تاریخچه شکل گیری قراردادهای هوشمند
در حقیقت ایده پیدایش این قراردادها در ابتدا در سال ۱۹۹۴ توسط نیک زابو (Nick Szabo) که یک متخصص کامپیوتر و علوم رمزنگاری بود مطرح شد. وی در آغاز اصول این قراردادها را تعریف کرد، ولی مشکلی که بر سر راه وی بود این بود که در آن زمان بستر مناسب برای ایجاد این ایده فراهم نبود. با پیدایش تکنولوژی بلاک چین، اساس شکل‌گیری قراردادهای هوشمند شکل گرفت. کماکان ابزارهای بلاک چین بیت کوین قادر نبودند تا پاسخگوی نیازهای قراردادهای هوشمند باشند. در واقع با پیدایش اتریوم بود که قراردادهای هوشمند برای عموم اجرا شدند.
هدف قراردادهای هوشمند
مهم ترین هدفی که از پیدایش قراردادهای هوشمند دنبال می شد، مسئله اعتماد بود. روند قراردادهای هوشمند به این شکل است که طرف فروشنده در یک قرارداد تنها در صورت ارسال وجه توافق شده در سیستم توسط خریدار، مورد قرارداد را به وی انتقال خواهد داد. همچنین تراکنش انجام شده ضمن یک قرارداد هوشمند توسط هزاران نفر دیگر در شبکه نیز مشاهده و تأیید شده و در نتیجه می توان تضمین کرد بدون هیچ گونه عیب و نقصی مورد قرارداد به خریدار تحویل داده شود. از آنجا که مسئله اعتماد میان طرفین دیگر مطرح نیست، به واسطه هم نیازی نخواهد بود. در حقیقت کلیه کارهایی که شخص ثالث در اجرای یک قرارداد عادی انجام می دهد را می‌توان در یک قرارداد هوشمند از پیش تعیین کرد.
مزایای قراردادهای هوشمند
- عدم نیاز به واسطه و شخص ثالث
- عدم گم شدن یا سرقت اسناد و مدارک ذخیره‌شده در شبکه
- عدم نیاز به وکلا، مشاورین املاک، مشاوران اقتصادی، دستیاران و باقی واسطه ها
- کاهش هزینه ها
- عدم هک شدن قراردادهای هوشمند
- کاهش زمان صرف شده برای اجرای فرایندهای اداری قراردادهای معمولی
- بهره بردن از کلیه قابلیت های تکنولوژی بلاک چین همچون امنیت، سرعت، صرفه جویی در زمان، استانداردسازی، استقلال، اعتماد و کاهش هزینه ها.
معایب قراردادهای هوشمند
جدا از اینکه قراردادهای هوشمند ویژگی های بسیاری دارند، همچون دیگر پروژه‌های ارزهای دیجیتال، معایبی نیز دارند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم داشت:
- امکان اشتباه توسط عامل انسانی در مرحله کدنویسی
- عدم امکان تغییر و اصلاح اشتباه ثبت شده در یک قرارداد هوشمند
- عدم مشخص بودن وضعیت حقوقی قراردادهای هوشمند به علت تنظیم نشدن توسط دولت یا نهادی مشخص
- عدم امکان اجرای قراردادهای هوشمند بدون برنامه نویسی
کاربردهای قراردادهای هوشمند
- رأی‌گیری
- لاجستیک
- امکان استفاده از قراردادهای هوشمند به عنوان قراردادی چند امضایی
- مدیریت توافقات حاصله بین طرفین قرارداد
- ارائه خدمات به دیگر قراردادهای هوشمند
- ذخیره اطلاعات کاربردی
- امکان استفاده در مؤسسات مالی و اعتباری، بانک ها، شرکت های بیمه، مشاورین املاک، رسانه ها و غیره
- ایجاد قراردادی غیرقابل تغییر و رمزنگاری شده
بلاک چین هایی که قابلیت پشتیبانی و پردازش قراردادهای هوشمند را دارند،عبارتند از:
- بیت کوین
- زنجیره‌های جانبی (Side Chains)
- NXT
- اتریوم
رشد قراردادهای هوشمند با گسترش ارزهای دیجیتال
به طور کلی می توان پیش بینی کرد که قراردادهای هوشمند با گسترش ارزهای دیجیتال و بلاکچین ها مفیدتر واقع شده و بیشتر مورد استفاده قرار بگیرند. و یک تکنولوژی نوپا به حساب می آید. همچنین استفاده از امتیازات این قراردادها تنها محدود به قراردادهای کوچک نبوده و دولت ها و شرکت های عظیم نیز از مزایای این قراردادها بهره می برند. به صورت کلی این قراردادها به طرفین معامله این امکان را می دهند تا خرید و فروش خود را در زنجیره تأمین ردیابی کرده و از این طریق از صحت و اعتبار معامله خود مطمئن شوند. همچنین قراردادهای هوشمند با حذف واسطه ها، باعث صرفه جویی در هزینه ها و زمان انجام قرارداد شده و با خودکار سازی فرایند انجام معامله، روند انجام آن را ساده تر می کنند.
قرارداد هوشمند در ارزهای دیجیتال چیست